Suchość w jamie ustnej, czyli inaczej tzw. kserostomia, to jedna z często spotykanych dolegliwości, polegająca na zmniejszonym wydzielaniu śliny. W większości przypadków spowodowana jest ona stresem lub niewłaściwą dietą, jednak równie często ma one związek ze stosowanymi przez nas lekami czy używkami. Ważne, by jej nie lekceważyć ponieważ taki stan może doprowadzić w krótkim czasie do poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak grzybica czy próchnica jamy ustnej. Co zatem powoduje suchość w ustach?
Jakie są przyczyny suchości w ustach?
Zanim wskażemy przyczyny i skutki kserostomii, należy przypomnieć za co odpowiedzialna jest w naszym organizmie ślina. To płyn wydzielany przez gruczoły ślinowe i ślinianki zlokalizowane w różnych miejscach naszej głowy. Nie tylko umożliwia ona nam mówienie i zapobiega uszkodzeniom zębów i błon śluzowych, ale również dzięki zawartości amylazy ułatwia trawienie pokarmów, w tym głównie skrobi. Warto zaznaczyć, że znajdujące się w niej liczne enzymy wykazują również działanie antybakteryjne, a jej zasadowy charakter chroni przed rozwojem cukrzycy i umożliwia prawidłowe odczuwanie smaków. Zmniejszona jej ilość lub całkowity brak powodują spory dyskomfort, a w dłuższej perspektywie czasu doprowadzić mogą do bolesnych, poważnych powikłań.
Przyczyny suchości w jamie ustnej to przede wszystkim:
- Stres
- Nieprawidłowa, uboga w wodę dieta – minimum, które powinno być przez nas wypijane to około 2 litry płynów, a ilość soli w diecie znacząco ograniczona (max 5 gramów dziennie)
- Narkotyki – między innymi metamfetamina oraz marihuana, które sprzyjają powstawaniu próchnicy, a dodatkowo nasilają odruch zaciskania szczęk i zgrzytania zębami
- Przyjmowane leki – zwłaszcza te przeciwwymiotne, antydepresyjne, przeciwlękowe, neuroleptyki oraz preparaty antyhistaminowe, a także leki moczopędne oraz rozszerzające oskrzela
- Radioterapia szyi i głowy, w wyniku której dochodzi do uszkodzenia ślinianek
- Chemioterapia – w tym wypadku na szczęście kserostomia ma charakter przemijający i ustępuje niedługo po zakończeniu leczenia
- Zatrucia układu pokarmowego, takie jak wymioty, biegunki itp.
- Urazy karku i głowy
- Stany zapalne
- Zaburzenia hormonalne
Nie należy również zapominać o fakcie, że suchość w ustach może być ubocznym skutkiem jednej z chorób układowych, w których dochodzi do stanu zapalnego w śliniankach. Wśród takich jednostek chorobowych znajduje się między innymi zespół Sjogrena, gdzie zaburzenia obejmują także spojówki, kamica nerkowa, RZS, nadczynność tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów, sarkoidoza.
Co może oznaczać suchość w ustach?
Jeżeli chodzi o objawy suchości w jamie ustnej, pacjenci skarżą się przede wszystkim na cierpienie w trakcie używania protez zębowych, problemy z połykaniem oraz trudności z mówieniem. Dodatkowo charakterystyczne dla suchości w jamie są nieprzyjemny oddech oraz zaburzenia w odczuwaniu smaków i co zaskakujące, także zapachów. Pacjenci często zgłaszają uczucie sztywnego języka, który dodatkowo piecze, a uczucie lepkości w ustach często porównują z uczuciem w trakcie spożywania waty. Przesuszona błona śluzowa jamy ustnej staje się także dużo bardziej wrażliwa na wszelkiego rodzaju urazy mechaniczne, charakterystyczne stają się więc poranione, spękane usta. Z czasem u osób cierpiących na suchość w ustach pojawia się także próchnica oraz pleśniawki i inne zmiany grzybicze w obrębie jamy ustnej.
Jak leczyć suchość w ustach?
Leczenie suchości w ustach podobnie jak każda inna terapia powinno mieć na celu wyeliminowanie przyczyny źródłowej problemu, a także złagodzenie jego nieprzyjemnych skutków. Polega ono przede wszystkim na stosowaniu substancji o działaniu nawilżającym i łagodzącym. Doskonale sprawdzają się tu wszelkiego rodzaju płukanki, które dodatkowo dokładnie oczyszczają śluzówkę, a także cukierki lub tzw. ślina w sprayu. W ten sposób można wyeliminować kilka najbardziej uciążliwych objawów, takich jak stany zapalne dziąseł oraz nieprzyjemny zapach z ust. W przypadku gdy suchość w jamie ustnej spowodowana jest przez przyjmowane leki, najprostszym, choć nie zawsze możliwym rozwiązaniem jest przepisanie pacjentowi innego preparatu o podobnym działaniu lub ewentualnie zmiana sposobu jego dawkowania.
Ważnym elementem terapii jest utrzymanie w prawidłowym stosunku stężeń wapnia i fosforu, które biorą udział w procesie produkcji śliny. W niektórych przypadkach wystarczy ich odpowiednia suplementacja po to, by między innymi ograniczyć ból i towarzyszący kserostomii stan zapalny. Prawidłowa gospodarka mineralna w obrębie jamy ustnej jest również niezwykle ważna ze względu na utrzymanie prawidłowego poziomu pH.
Leczenie suchości w ustach, ze względu na swoje charakterystyczne objawy obejmuje również przyjmowanie dodatkowych preparatów farmaceutycznych. Zalecane jest ono przede wszystkim u osób, u których kserostomia spowodowała silne osłabienie apetytu i znaczy spadek masy ciała. W tym wypadku lekarz zaleca przyjmowanie specjalnych środków zwiększających apetyt, a także stymulujących nasz organizm do walki z chorobą.
Jak zapobiegać suchości jamie ustnej?
Zapobieganie suchości w jamie ustnej może przyjmować różne postacie, jednak zawsze powinno zaczynać się od prawidłowej higieny jamy ustnej. Co to znaczy? Należy pamiętać, by zęby myć po każdym posiłku, a szczoteczkę do zębów wymieniać co najmniej raz na dwa miesiące. U osób, które cierpią na suchość w jamie ustnej zaleca się stosowanie łagodnych past z niewielką ilością fluoru, które nie będą dodatkowo podrażniały śluzówki. Doskonałe rezultaty daje również systematyczne stosowanie płynów do jamy ustnej z dużą zawartością jonów wapnia i fosforanów, pozbawionych popularnych dodatków, takich jak słodziki, alkohol czy środki wybielające. W przypadku osób starszych, które posiadają protezę, również należy pamiętać o jej prawidłowej higienie i dezynfekować ją w specjalnie przeznaczonych do tego celu preparatach. Co ciekawe, należy unikać stosowania balsamów do ust na bazie wazeliny, które paradoksalnie powodują dodatkowe odwodnienie.
W profilaktyce istotna jest także właściwa dieta, która powinna obfitować w duże ilości wody, a także naturalnych źródeł wapnia i fosforu, a jednocześnie być lekkostrawna, zróżnicowana i dostarczać niezbędnych składników odżywczych. Należy praktycznie całkowicie zrezygnować z używek, a także ostrych przypraw, soli oraz cukru.
W ramach doraźnej profilaktyki zaleca się picie siemienia lnianego, a także żucie plasterków cytrusów lub suszonych śliwek, których składniki pobudzają ślinianki do bardziej intensywnej pracy.
Dobrym pomysłem jest także zainstalowanie w domu, a zwłaszcza w sypialni, nawilżacza powietrza.
Źródła:
