Według danych statystycznych aż 80% dzieci w wieku do 12 lat ma próchnicę zębów. Winne są temu nie tylko złe nawyki żywieniowe, ale również niewłaściwy sposób czyszczenia zębów. Jeśli chcesz, aby twoje dziecko nie miało ubytków dowiedz się, w jaki sposób czyścić mu jamę ustną i jakie produkty powinno spożywać, aby miało mocne i zdrowe zęby.
Co to jest i jakie są przyczyny próchnicy zębów?
Próchnica zębów jest to patologiczny proces, który toczy się w obrębie zęba i prowadzi do odwapnienia szkliwa, jego naruszenia, a w konsekwencji powstania w nim ubytku. Próchnicę powodują głównie bakterie bytujące w jamie ustnej. Żywią się one resztkami pokarmów, które zalegają na zębach. Pokarmy te rozkładają najpierw na cukry proste, a następnie wydalają w postaci kwasów, które niszczą szkliwo. Im dłużej resztki pozostają na zębach, tym większą pożywką są dla bakterii. Innymi czynnikami, które sprzyjać mogą pojawieniu się ubytków w zębach, są uwarunkowania genetyczne. Jeżeli więc rodzice mają skłonność do tworzenia się dużej liczby ubytków (przy zachowaniu regularności mycia zębów), to również i dziecko może mieć zęby bardziej podatne na występowanie próchnicy. Także różnorodne schorzenia drobnoustrojowe mogą zwiększać ryzyko pojawienia się choroby próchnicowej. Ubytki powstają też częściej u dzieci, które spożywają produkty wysokoprzetworzone zamiast zdrowej żywności zasobnej w wapń, witaminę D czy kwasy omega.
Próchnica w zębach mlecznych
Jak wygląda próchnica zębów mlecznych?
Próchnica mleczaków to choroba próchnicowa występująca u dzieci przed ukończeniem 6. roku życia, która cechuje się wystąpieniem ubytku w jednym lub większej liczbie zębów mlecznych. Charakteryzuje ją duża dynamika rozwoju, co oznacza, że zęby psują się w bardzo szybkim tempie i trzeba je jak najszybciej wyleczyć, aby nie dopuścić do całkowitego zaatakowania miazgi zęba. Nieleczona próchnica jest źródłem bakterii kariogennych, które przenoszą się później na wyrzynające zęby stałe. Jeśli więc nie chcemy, aby nasze dziecko miało już od początku problemy z ubytkami w stałych zębach, koniecznie wyleczmy mu mleczaki. Pamiętajmy też, że aktywna próchnica stanowi źródło innych chorób, które pogarszają ogólny stan zdrowia dziecka.
Jak rozwija się próchnica u dzieci?
Gromadzenie się chorobotwórczych bakterii odpowiedzialnych za rozwój próchnicy rozpoczyna się już w okresie niemowlęcym. Nie jest prawdą, że jamę ustną dziecka należy czyścić dopiero po wyrżnięciu się pierwszych ząbków. Już po samym porodzie jamę ustną malucha zaczynają zasiedlać bakterie próchnicotwórcze (najczęściej z gatunku Streptoccocus mutans). Z powodu braku zębów, czyli powierzchni na której mogłyby się utrzymać, kolonizują one brodawki języka. Wczesne zakażenie tymi bakteriami, czy to od matki czy to od kogoś z bliskiego otoczenia powoduje, że maluch już od pierwszych miesięcy życia narażony jest na rozwój próchnicy. Już od początkowych miesięcy życia dziecka należy mu oczyszczać jamę ustną, czy to gazikiem, czy to specjalną gumową nakładką nałożoną na palec.
Próchnica u małych dzieci wiąże się nie tylko z obecnością bakterii, ale też ze sprzyjającymi ku temu warunkami, takimi jak długotrwałe zaleganie pokarmu w jamie ustnej. To dlatego dzieci, które zasypiają z butelką mleka w buzi, są bardziej narażone na wystąpienie próchnicy niż maluchy, które po karmieniu mają przemywaną od środka buzię i dopiero wtedy idą spać. Największą krzywdę wyrządzają węglowodanowe przekąski typu herbatniczki, biszkopty oraz owocowe musy i soki. Jeśli maluch zostanie nimi nakarmiony i taki pokarm zacznie mu zalegać w buzi, wówczas łatwiej o stworzenie idealnych warunków do rozwoju próchnicy.
A jak wygląda rozwój próchnicy u starszych dzieci? U nich próchnica rozwija się w wyniku częstego podjadania węglowodanowych przekąsek, jak również długotrwałej i ciągłej ekspozycji zębów na działanie soków owocowych. Do tego dochodzi brak regularnego usuwania nagromadzonych resztek, rodzice rzadko kiedy nakłaniają dziecko w ciągu dnia do mycia zębów. Przez to, że maluch wciąż podjada, dostarcza bakteriom pożywkę. Resztki jedzenia zaczynają więc zalegać na powierzchni zębów, a do nich zaczynają przyczepiać się bakterie. Najpierw jedna warstwa, potem druga i trzecia, a kiedy stworzą solidną warstwę, na zębie uformuje się płytka nazębna, która przybiera postać białożółtą. Płytka to nie tylko siedziba bakterii, ale też miejsce ich ochrony. Znajduje się w niej słodka osłonka, glikokaliks, która ułatwia drobnoustrojom przyczepianie się do powierzchni zębów, ale także chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi. W wyniku utworzenia się płytki nazębnej trudniej usunąć bakterie z powierzchni zębów i zlikwidować potencjalne źródło próchnicy. Bakterie zaczynają produkować kwas, który niszczy zęby i tak powstaje pierwszy, drugi, a potem nawet trzeci ubytek.
Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci
Za próchnicę u dzieci odpowiadają przede wszystkim bakterie, niewłaściwe pożywienie, zbyt długi czas pozostawania resztek pokarmowych na zębach. Postarajmy się usunąć czynniki ryzyka, dbając o częste i regularne mycie zębów malucha. W przypadku bezzębnych niemowlaków będzie to wspomniane obmywanie jamy ustnej nawilżonym gazikiem, u starszych dzieci – dokładne czyszczenie szczoteczką. Czy wiesz, że rodzice powinni myć lub choćby nadzorować codzienną toaletę dziecka do 8. roku życia? Później warto co jakiś czas monitorować, czy nasza pociecha wystarczająco dokładnie myje zęby.
A jeśli moje dziecko niechętnie myje zęby? – zapyta większość rodziców. Wtedy kup mu taką pastę i szczoteczkę, z których będzie chętnie korzystał. Jeśli więc jest miłośnikiem Spidermana, kup mu szczoteczkę z wizerunkiem tej postaci. Jeżeli kocha księżniczki, kup córeczce różową szczoteczkę z królewną Śnieżką. Ważne tylko, aby szczoteczka dostosowana była wielkością do jamy ustnej malucha. Na każdym opakowaniu szczoteczki są umieszczone informacje dla dziecka w jakim wieku jest przeznaczona.
Kiedy zaopatrzysz się już w szczoteczkę, kup do tego przyjemną w smaku pastę. I nie o neutralnym smaku i w zwykłym, białym opakowaniu. Taka pasta nie zachęci do umycia zębów. Dzieci lubią kolorowe rzeczy o ładnym zapachu i przyjemnym, owocowym smaku. Pozwól więc dziecku na iluzję, że pasta to kolejny słodki smakołyk, którego tylko – w odróżnieniu od innych „przysmaków”, nie wolno jeść. Na wszelki wypadek, jeśli maluch chciałby się jednak rozsmakować w paście i trochę jej połknąć, kup mu bezpieczną pastę bez fluoru, która posiada przyjemny, arbuzowy posmak. – taką jak np. Nature On Kids 0-6 lat. Dzięki temu, że jest pozbawiona fluoru, możesz mieć pewność, że maluch się nie zatruje, jeśli przez przypadek trochę jej połknie.
Leczenie próchnicy zębów u dzieci
Wielu rodziców jest zdania, że zębów mlecznych nie należy leczyć, gdyż i tak niedługo same wypadną. Jednak to myślenie jest błędne. Utrzymująca się próchnica mleczaków stanowi źródło zakażenia dla całego organizmu (może skutkować nawet posocznicą) a zakażona jama ustna może być miejscem, z którego drobnoustroje łatwo przeniosą się na wyrżnięte zęby stałe. Poza tym nieleczony ząb mleczny boli równie mocno jak dorosłego ząb stały. Dlatego nie można zostawiać cierpiącego dziecka licząc, że jakoś „wyrośnie” z próchnicy. Już przy niewielkim, dostrzeżonym przez rodziców ubytku należy zgłosić się do stomatologa, aby dokonał borowania i założenia plomby. Aby jednak do ubytków nie dochodziło, a dziecko uniknęło nieprzyjemnych wizyt u dentysty, należy dbać o prawidłową profilaktykę, czyli o regularne czyszczenie zębów i częstą kontrolę u stomatologa (pierwsza wizyta powinna się odbyć przed ukończeniem 12. miesiąca życia).
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Źródła:
Występowanie próchnicy zębów u dzieci w wieku 3, 6 i 12 lat, praca zbiorowa, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2016, tom 22, nr 3, s. 190-193. Dostęp online 20 października 2019 http://www.monz.pl/Wystepowanie-prochnicy-zebow-u-dzieci-w-wieku-3-6-i-12-lat,73657,0,1.html
Próchnica zębów u dzieci problemem społecznym, praca zbiorowa, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2010, nr 91 (1), s. 5-7. Dostęp online 20 października 2019 http://phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-1-005.pdf
L. Pijankowska-Beksa, M. Daszkowska, J. Szczepańska, Ocena skuteczności uszczelniania powierzchni zgryzowych pierwszych stałych zębów trzonowych u dzieci 6-8-letnich badania własne, „Nowa Stomatologia” 2014, nr 1, s. 3-10. Dostęp online 20 października 2019
http://www.nstomatologia.pl/wp-content/uploads/2014/10/ns_2014_003-010.pdf
