Noszenie aparatu ortodontycznego przynosi wiele korzyści, jak choćby poprawa wyglądu czy lepsza wymowa. Ma jednak też szereg wad, które warto poznać, zanim założy się aparat ortodontyczny już na stałe.

Czym jest aparat ortodontyczny? Rodzaje aparatów ortodontycznych

Aparat ortodontyczny to aparat używany do leczenia ortodontycznego, który ma na celu skorygowanie wad zgryzu, ustawienie w prawidłowy sposób stłoczonych zębów czy też wyrównanie ich dla celów czysto estetycznych. Aparat ortodontyczny może być ruchomy lub stały. Ten pierwszy dedykowany jest przede wszystkim małym dzieciom, które zakładają go na noc i w miarę możliwości w ciągu dnia. Aparat stały zakładany jest na stałe, w związku z czym trzeba zwracać dużą uwagę na higienę jamy ustnej i czyszczenie zębów w miejscu styku z aparatem.

Aparaty stałe dzielimy na kilka kategorii:

• Aparaty metalowe. Stanowiły kiedyś podstawę leczenia ortodontycznego i do dziś są chętnie stosowane przez ortodontów. Składają się z małych zamków, które łączy wspólny, metalowy łuk. Połączenie zamków i łuku możliwe jest dzięki specjalnym gumkom – ligaturom.
• Aparaty tytanowe – przeznaczone są dla alergików uczulonych na nikiel. Jeśli osoba uczulona na ten metal założyłaby zwykły aparat metalowy z niklem, wówczas doszłoby do nadmiernej reakcji układu immunologicznego, które skutkowałoby procesami zapalnymi w jamie ustnej, przerostem dziąseł i innymi chorobami.
• Aparaty estetyczne, do których zaliczamy modele ceramiczne, porcelanowe, szafirowe, jak i kryształowe. Są polecane dla osób, które chcą zmniejszyć widoczność aparatu na zębach.
• Aparaty samoligaturujące, czyli pozbawione gumek. Zamiast gumki, stosuje się specjalne „klapki”, które łączą łuk z zamkiem. Dzięki temu, że aparat nie ma ligatur, nie występuje aż tak duże tarcie na zębach. Poza tym ten typ aparatu potrafi skrócić czas leczenia aż o 3 miesiące.
• Aparaty lingwalne – są najdroższe i najmniej widoczne, gdyż montowane są od tyłu. Są wykonywane indywidualnie dla każdego pacjenta.

Zalety aparatów ortodontycznych

Korekta zębów, dzięki noszeniu aparatu ortodontycznego, niesie ze są szereg korzyści. Przede wszystkim poprawia wygląd i na tym najczęściej zależy pacjentom. Dzięki zmianom zwiększa się pewność siebie, pacjent często też otwiera się na kontakty towarzyskie.

Drugim, najważniejszym aspektem i korzyścią płynącą z noszenia aparatu ortodontycznego, jest aspekt zdrowotny. Krzywo ustawione zęby nie mogą dokładnie rozdrabniać pokarmu, co może przekładać się na późniejsze problemy z układem pokarmowym, czy też na gorsze wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Poza tym krzywy zgryz, zły układ szczęki powoduje napięcia mięśni, co skutkować może w późniejszym czasie np. bólami głowy.

Aparat ortodontyczny to nieocenione wsparcie w leczeniu logopedycznym. Osoby, które mają wadę wymowy, często mają też wadę zgryzu. Po jej skorygowaniu, znika seplenienie czy niewłaściwe układanie mięśni wargowo-zębowych przy wymawianiu kolejnych głosek.

Wady aparatów ortodontycznych

Ortodontyczna korekta zębów ma niewątpliwie dużo zalet. Jeśli myślimy nad założeniem aparatu na zęby, musimy też pamiętać o wadach tego rozwiązania. Należą do nich przede wszystkim:

• zwiększone ryzyko próchnicy zębów oraz ich odwapnienie;
• zapalenie i przerost dziąseł;
• podrażnienie błony śluzowej;
• uszkodzenie szkliwa;
• przejściowe zwiększenie ruchomości zębów;
• resorpcja zewnętrzna korzeni;
• „czarne trójkąty”,
• recesje przyzębia;
• alergia na elementy aparatu;

Próchnica i odwapnienie zębów

Ze względu na to, że elementy stałe aparatu są miejscem gromadzenia się resztek pokarmowych, sprzyja to rozwojowi bakterii. Jeśli pokarm nie jest usuwany z przylegających do zębów zamków, wówczas dochodzi do uszkodzenia szkliwa i powstania tak zwanych białych plam. Bakterie mają ułatwioną drogę do dalszego niszczenia szkliwa, co sprzyja rozwojowi próchnicy, a zęby na skutek złej higieny zostają odwapnione.

Zapalenie dziąseł

Niewłaściwa higiena jamy ustnej i zaleganie resztek jedzenia przy elementach aparatu, stwarzają idealne warunki do tworzenia się płytki nazębnej. W płytce tej gromadzą się bakterie, które bardzo łatwo przenikają z zębów do dziąseł. Dochodzi wówczas do stanu zapalnego, które charakteryzuje się obrzękiem tkanek miękkich, krwawieniem i odczuwaniem silnego bólu. Dodatkowo stany zapalne dziąseł mogą być wywołane przez mechaniczne podrażnienia przez źle wygięte elementy aparatu.

Uszkodzenie powierzchownej warstwy szkliwa

Leczenie za pomocą aparatu ortodontycznego wymaga przyklejenia do szkliwa zębów specjalnego kleju, do którego mocowane są zamki. Aby klej dobrze się przyczepił, szkliwo jest wcześniej wytrawiane. Potraktowane jest 36-38% kwasem fosforowym, który powoduje odtłuszczenie zęba, jego zmatowienie oraz stworzenie mikroskopijnych zagłębień retencyjnych, które umożliwiają zaczepienie zamka. Do naruszenia szkliwa przed założeniem aparatu dochodzi później uszkodzenie szkliwa podczas odklejania zamków, po zakończonym leczeniu ortodontycznym. Samo odklejanie jest już czynnikiem, które narusza strukturę szkliwa, a do tego dochodzi jeszcze zeszlifowanie resztek kleju z zębów, po zdjęciu aparatu. Pojawiają się wówczas pęknięcia. Nic dziwnego, że osoby, które noszą lub nosiły aparaty ortodontyczne mają osłabione szkliwo i są bardziej narażone przez to na chorobę próchnicową.

Resorpcja zewnętrzna korzeni

Z niewiadomych przyczyn, w trakcie leczenia ortodontycznego dochodzi do skrócenia korzeni zębów o 2-3 mm. Nie ma znaczenia, czy mamy założony aparat stały, czy zdejmowany. Badania radiologiczne wykazują, że zjawisko to dotyka 70-90% zębów. Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu resorpcji mogą być czynniki genetyczne, choroby ogólnoustrojowe np. astma, alergia, jak również sama budowa korzeni zębów.

Co należy wiedzieć o aparacie ortodontycznym?

Aby założyć aparat ortodontyczny w celu wyprostowania zębów, nie wystarczy tylko zgłosić takową chęć u ortodonty. Najpierw należy wyleczyć wszystkie zęby i utrzymywać wysoki poziom higieny jamy ustnej. Bez względu na to, jaki rodzaj aparatu wybierze pacjent, powinien on przejść szkolenie dotyczące właściwego szczotkowania zębów w aparacie oraz utrzymania właściwej higieny, np. za pomocą dodatkowych płynów do płukania. Utrwalenie prawidłowych nawyków w tym zakresie jest warunkiem podjęcia leczenia.

W związku z tym, iż w trakcie noszenia i zdejmowania aparatu ortodontycznego dochodzi do uszkodzeń szkliwa, konieczna jest jego remineralizacja – stosuje się w tym celu pasty do zębów zawierającej hydroksyapatyt, jak również fluor. Bardzo dobrze w tym przypadku sprawdza się pasta do zębów z aparatem ortodontycznym expertON Enamel repair, która zawiera oba te składniki. Wzmacnia ona szkliwo zębów, a przy tym chroni przed działaniem bakterii. Uzupełnieniem powinien być płyn do higieny jamy ustnej expertON Gums care, który zawiera diglukonian chlorheksydyny o właściwościach antybakteryjnych oraz składniki łagodzące podrażnione dziąsła. To drugie działanie jest szczególnie ważne u osób, które noszą aparat i mają tendencję do krwawienia i puchnięcia dziąseł.

O czym jeszcze należy pamiętać przy noszeniu aparatu? W trakcie leczenia nie powinno się gryźć twardych pokarmów oraz takich, które oblepiają zęby. Mogą bowiem spowodować odklejenie się zamka. Jeśli tak się stanie, od razu trzeba udać się ortodonty, aby naprawił uszkodzenia w aparacie. Warto mieć też na uwadze, że zdjęcie aparatu to nie koniec leczenia. Konieczne są dalsze, kontrolne wizyty u ortodonty, aby monitorować na bieżąco, czy wada zgryzu nie powraca.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Źródło:

• Zarys współczesnej ortodoncji, pod red. I. Karłowska, Warszawa 2016, s. 323-330.
• Walczak, Sztuka mycia zębów, Warszawa 2019, s. 79-87.